Коррупциягә каршы көрәш: бу күренеш Россия империясендә ничек булган?

Петр I чорында Дәүләт, күп санлы чиновниклар булган катлаулы канцелярия Аппараты төзи, ләкин аны тоту өчен акча җитмәгән. Даими сугышлар аркасында еш тоткарлаган яки бөтенләй түләмәгән жалованьяны алмыйча, күп кенә түрәләр, бигрәк тә түбән сыйныф җитәкчеләре ачыктан-ачык хәерчелек кичерә, шуңа күрә ришвәтләр еш кына алар өчен исән калуның бердәнбер ысулы булган.

Патша Россиясендә җинаять сыйфатында коррупциянең ике төре — казна урлау (бюджет ассигнованиеләрен үзләштерү) һәм ришвәтчелек каралган, ул, үз чиратында, законлы гамәлләр кылган өчен хокуксыз өстенлекләр алу («ришвәт алу») яки законсыз гамәлләр кылу («лихоимство») буенча аерылып тора. Шәхси мәнфәгатьләрне гомуми зыянны (кумачылык, фаворитизм, непотизм, югары түрәнең бизнес белән аралашуы) алга җибәрү хокукый нәтиҗәләргә китерми һәм һәрвакытта да явызларча файдалану кебек кабул ителә.

Александр II идарәсендә башланган империя чиновникларының мөлкәти хәлен бастырып чыгару системасы дәүләт хезмәтендә «караклыкка» каршы көрәшнең мөһим факторы була. Вакыт-вакыт, кагыйдә буларак, елга бер тапкыр, «мондый ведомствоның граждан түрәләренә исемлек» дип аталган китаплар чыга. Киң җәмәгатьчелек өчен ачык бу китапларда чиновникның хезмәте, аның бүләкләре, бүләкләүләре, шулай ук аларга бирелә торган шикаять күләме һәм мөлкәт барлыгы турында мәгълүматлар китерелә. Өстәвенә, милек бертигез гена түгел, шәхси, хатыны өчен, мирас, шулай ук сатып алынган милек. Кулында шундый «исемлек» булган һәркем түрәнең декларацияләнгән хәлен һәм чынбарлыкны чагыштырып карый ала. Өч редакциядә дә (1845, 1866 һәм 1885 елларда) җинаять һәм төзәтү җәзалары турындагы нигезләмәләр вазифаи зат һәм башка, шул исәптән хатыны, балалары, туганнары, танышлары аша ришвәт алу мөмкинлеге турында фикер алышалар; акча яки әйберләр әле бирелмәгән чакта, ә бары үзләренә теләге яки ризалыгы белән генә вәгъдә ителгән булса, җинаятьне тәмамланган дип таныйлар; ришвәт алуның кайбер законлы ысулларын күздә тоткан - «оттыру, сату, алыш-биреш ясау, алыштыру яки башка бер нинди дә булса законлы һәм благовидной алыш-бирешләр». Түрәләргә подрядка кергән һәм хезмәт иткән ведомство буенча җибәрелгән затлар белән төрле килешүләр тыелган, чөнки бу килешү түрә әйберләр тапшырганда яки казнага зыян салганда подрядчыга законсыз рәвештә уңайлык бирсен өчен бирелгән ришвәтне үзенә каплар дип ниятләнгән. Мондый алыш-бирешләрне кылган өчен ике як та төзелгән килешүләрнең тигез бәясеннән түләттерелгән, ә түрә шул хезмәттән чыгарылган.

Тарихи фактларны белү безнең дәүләтнең хәзерге җәмгыятьтә коррупциягә каршы сәясәтенең мөһимлеген аңларга ярдәм итә. Яр Чаллы территориаль органында Коррупциягә каршы законнарны өйрәнү һәм үтәү буенча эш даими нигездә алып барыла. Хезмәткәрләр тарафыннан хокук бозуларга юл куймау максатыннан, коллективта коррупциягә каршы законнарны бозу очракларының билгеләнгән мисалларын өйрәнү һәм тикшерү традициягә әйләнде.

Татарстан Республикасы Дәүләт алкоголь инспекциясенең
Яр Чаллы территориаль органы